Soğuk Savaş dönemi geriliminin azalmaya başlaması ve Avrupa güvenliği kavramının tartışılmaya başlanmasıyla birlikte, Helsinki’de, 15 Ocak 1973 tarihinde, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı düzenlenmiştir. Konferans iki yılı aşkın bir süre boyunca devam etmiş ve 1 Ağustos 1975 tarihinde, 35 devletin katılımıyla Helsinki Nihai Senedi imzalanmıştır. Helsinki Nihai Senedi’nin amacı Avrupa’da karşılıklı güven anlayışının güçlendirilmesine, barış ortamına elverişli şartların geliştirilmesine ve demokrasi ile insan haklarının temel alınmasına katkıda bulunmaktır.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansları kapsamında 1990 yılında düzenlenen Paris Zirvesi’nde, “Yeni Bir Avrupa için Paris Şartı” kabul edilmiş ve Soğuk Savaşa simgesel olarak son verilmiştir. 1994 yılında düzenlenen Budapeşte Zirvesi’nde ise, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı bugünkü statüsünü kazanmış ve Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı’na dönüşmüştür. 1999 yılında, İstanbul’da, Avrupa Güvenlik Şartı kabul edilmiştir.

2015 yılı itibariyle, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na üye 57 devlet bulunmaktadır. Türkiye, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın kurucu üyelerindendir. Ayrıca, Türkiye, Avrupa Güvenlik Şartı’nın da imzalayıcıları arasındadır.

Helsinki Nihai Senedi’nin İngilizce metnine ulaşmak için tıklayınız.

Yeni Bir Avrupa için Paris Şartı’nın İngilizce metnine ulaşmak için tıklayınız.

Avrupa Güvenlik Şartı’nın İngilizce metnine ulaşmak için tıklayınız.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR)  seçimlerin demokratik bir biçimde gerçekleştirilmesini, insan haklarına saygıyı, ayrımcılık yasağının uygulanmasını ve hukukun üstünlüğünü geliştirmek üzere, 1991 yılında kurulmuştur. ODIHR’e göre güvenlik kavramı, geleneksel güvenlik anlayışına ek olarak, insan hakları ve demokrasiyle ilgilidir. Çünkü insan haklarına saygı ve demokratik bir biçimde işleyen kurumlar olmadan, kalıcı bir barış sağlanamaz. ODIHR, güvenliğin bu boyutunu “insani boyut” olarak adlandırmakta ve İnsani Boyut Mekanizmasıyla, taraf devletlerin insan hakları ve demokrasi uygulamalarını izlemektedir.

İnsani Boyut Mekanizması, Viyana Mekanizması ve Moskova Mekanizması olarak ikiye ayrılmaktadır. Viyana Mekanizması’yla taraf devletler, diğer taraf devletlerdeki insani boyuta ilişkin çeşitli sorular sorabiliyorken, Moskova Mekanizması’yla aynı taraf devletler, belirli insani boyut sorunlarının çözülmesi amacıyla, bağımsız uzmanlardan oluşan ad hoc heyetlerin kurulmasını isteyebilmektedirler. ODIHR, Moskova Mekanizması’nın uygulanmasına yardımcı olmaktadır. 2015 yılına kadar, Moskova Mekanizması 7 kez harekete geçirilmiştir.

İnsani Boyut Mekanizması sitesine ulaşmak için tıklayınız.